مراتب کبر و درمان آن

برگرفته از سخنان ارزشمند استاد مهدی عدالتیان

---

در بخش های قبل مطالبی در مورد تکبر گفته شد. در این قسمت از مراتب کبر و درمان آن سخن می‎گوئیم.

مراتب کبر

علمای اخلاق مراتب و درجات کبر را به سه بخش تقسیم کرده‎اند:

1)تکبر در برابر خدا

منظور از تکبر در برابر خداوند که بدترین نوع تکبر است و از نهایت جهل و نادانی سرچشمه می‎گیرد، این است که انسان ضعیف، ادعای الوهیت کند و نه تنها خود را بنده خدا نداند بلکه سعی کند مردم را به بندگی خود دعوت کند، یا همچون فرعون بگوید :«… اَنَا رَبُّکُمُ الاَعلَی»،

«من پروردگار برتر شما هستم.»[1]

همچنین در پاره‎ای از اهل دیانت که از خواهش، التماس و التجای به خدا عار دارند، ردّ پایی از این درجه کبر دیده می‎شود و حاضر نیستند از خداوند قادر متعال درخواست نمایند.

2)تکبر در برابر پیامبران و امامان

سبب این قسمت از کبر آنست که انسان خود را برتر از آن می‎داند که از یک بشر پیروی کند.

این نوع کبر در میان امت‎های پیشین بسیار دیده شده است. گروهی از مستکبران در این امت‎ها از اطاعت پیامبران الهی سرباز می‎زدند و از روی کبر و غرور همچون فرعونیان می‎گفتند:

«أَنُؤمِنُ لِبَشَرَینِ مِثلِنَا…»[2]؛

« آیا ما به دو انسان که همانند خودمان هستند (یعنی موسی و برادرش هارون) ایمان بیاوریم؟»

3)تکبر در برابر مردم

این‎که انسان خود را از دیگران بهتر بداند و خود را بزرگ بشمرد، بندگان خدا را تحقیر کرده، دیگران را کوچک و خوار و بی‎مقدار بداند. از هیچ کس حرف شنوی نداشته باشد، خود را از همه برتر ببیند و حقّ هیچ صاحب حقی را محترم نشمرد.

آتش کبر و غرور، نخست در برابر بندگان خدا سر می‎زند، سپس به استکبار در برابر انبیاء و سرانجام به تکبر در برابر ذات پاک خداوند می‎انجامد.

درمان تکبر

راه علمی یعنی تفکر در اینکه چه کسی هستیم؟ از کجا آمده‎ایم و به کجا می‎رویم؟

این‎که ایشان در آغاز نطفه‎ای بی‎ارزش بوده و در پایان مردار گندیده‎ای می‎شود و چند روزی که در میان این دو زندگی می‎کند، چیزی نیست که به خاطر آن مغرور شود و فخر فروشی نماید.

تفکر در تاریخ سراسر عبرت جهان، کمی مطالعه کردن درباره سرنوشت فرعون‎ها و نمرودها و سرانجامِ کار آن‎ها تا بدانید پیروزی‎های زودگذر جهان چیزی نیست که بتوان بر آن تکیه کرد و آن را نشانه بزرگی شمرد.

تفکر در دگرگونی حالات انسان و دنیا؛ بیماری‎ها، ورشکستگی‎های مالی، دگرگونی‎های وضع سیاسی و قدرت‎های ظاهری

راه عملی

تمرین‎های مربوط به تکبر (5 مورد):

1- سؤال و مشورت: حتی چیزهایی را که می‎دانیم باز هم بپرسیم چون هدف درمان و شکستن غرور است

2- همکاری و همیاری با دیگران در مجالس فامیلی

3- توجه به پایین‎ترها (برای متکبرین سخت است از پایین‎ترها احوالپرسی کنند؛ از نظر تحصیل، موقعیت اجتماعی و…)

4- پرهیز از خود نمایی و تعریف از خود

5- موقعیت خاص برای خود قائل نبودن

این‎که انسان خودش برای خود مکان و جایگاهی قائل نشود.

البته اگر دیگران تعارف کردند باید تعارف آنان را قبول کنیم و محبت آنان را رد نکنیم.

---