برگرفته از سخنان ارزشمند استاد مهدی عدالتیان
«اَلعَجزُ آفَةٌ، وَالصَّبرُشَجَاعَةٌ، وَالزُّهدُ ثَروَةٌ، وَالوَرَعُ جُنَّةٌ، وَ نِعمَ القَرینُ الرِّضَی»
« عجز و ناتوانی آفت است و شکیبایی، دلیری و شجاعت، زهد وبی میلی به دنیا، ثروت است و پرهیزگاری و ورع، سپرِ [نگاهدارنده از بلا] و حالت رضا [خشنودی از حکم خدا]،خوب همنشینی است.»
شرح واژگان
عَجز: ناتوانی و نداشتن تخصص لازم
آفت: مانع رشد و سلامتی
صبر: حبس نفس، مدیریت و مهار نفس
شجاعة : قدرتمند بودن و نترسیدن از موانع
زُهد: بی رغبتی به امور فانی
وَرَع: تقوای شدید
جُنَّة : سپر و وسیله حفاظت
نِعمَ : از نعمت. هرچیزی که ملایم و هماهنگ با طبع انسان باشد. وسیله خوشحالی و رسیدن به مقصد.
قرین: همراه و همنشین( از مقرون و کنار هم بودن)
رضی: راضی بودن، موافق بودن.
نگاه کلی :
امیرالمؤمنین علیه السلام در این حکمت نورانی 5 نکته کوتاه اما بسیار با اهمیت را مطرح فرمودند که یک ویژگی منفی و چهار ویژگی مثبت را توصیف فرموده اند.
حضرت عجز و ناتوانی را به عنوان یک ضعف که باید جبران شود بیان فرموده اند و صبر، زهد، ورع و راضی بودن به رضای پروردگار را چهار سرمایه معنوی دانسته و به اهمیت هر کدام اشاره فرموده اند. بدیهی است انسانی که رعایت ورع و پرهیز جدی از محرمات را داشته باشد و به امور فانی بی رغبت بوده و در مسائل مختلف صبور و با استقامت باشد به رضای پروردگار هم نزدیک شده و بنده ای خواهد بود که هم خداوند از او راضی و هم او راضی به مقدرات الهی است.
درس ها :
1) تلاش کنید ناتوانی های جسمی، علمی و عملی خود را اصلاح کنید و در همه ی زمینه ها قدرتمند شوید.
آفت، آن صدمه و آسیبی است که به یک نهال سالم می خورد. مثلاً وقتی نهال سیب، آفت بخورد دیگر سیب های آن فاسد، خراب و غیر قابل استفاده می شود.
حضرت می فرمایند: ناتوانی برای نهال وجود انسان، یک آفت است لذا انسان باید ناتوانیهای مختلف را به توانمندی تبدیل کند. مثلاً در ناتوانی های علمی، نبود آگاهی یک آفت است پس آن مقدار که می توانیم با مطالعه و پرسیدن خود را آگاه کنیم چون شیطان و نفس بر ما غلبه می کند. و یا ناتوانی از نظر حرفه و هنر، اینکه هر کسی باید یک حرفه و هنری یاد داشته باشد. اگر کسی هیچ تخصصی نداشته باشد، از این جهت، برای او یک آفتی است و همین باعث می شود که شیطان از همین راه او را فریب دهد و بگوید تو که هیچ هنری نداری، برای درآمد داشتن، دست به خطا و گناه بزن ولی وقتی انسان این عجز و ناتوانی را از خود دور کرده و رشته و هنری را یاد بگیرد، دیگر شیطان به سراغ او در این زمینه ها نمی آید و ناتوانی در ارتباط با دیگران مثل اینکه انسان ادب و اخلاق لازم را در ارتباط با دیگران نداشته باشد، این هم آفتی است چون ممکن است مردم از او فاصله بگیرند و نتواند در جامعه، فامیل و بستگان موقعیت درستی داشته باشد، پس باید آداب معاشرت را یاد بگیرد. از جمله ناتوانی های دیگر مثلاً شخصی ازدواج کرده ولی همسرداری را یاد ندارد و زندگی اش دچار مشکل می شود و یا خداوند به او فرزند داده ولی توان و هنر تربیت فرزند را یاد ندارد،این هم آفتی دیگر است چون ممکن است فرزندان او به راه خطا بروند و یا از نظر جسمی مثلاً فردی مریض است و همین بیماری او یک آفتی برای اوست. چون نمی تواند در مجالس خوب شرکت کند و یا دنبال کار برود.
بنابراین انسان ناتوانی های مختلفی دارد که باید سعی کند آن ها را به قوت تبدیل کند، و در ابعاد مختلف به فکر جبران آن ضعف ها باشد. همانطور که از نظر جسمی هنگام بروز بیماری به فکر درمان و معالجه ی خود هستید و توصیه های پزشک را عمل می کنید، در مورد بیماری ها و ضعف های روحی، فکری و علمی نیز اگر کمبود و ضعفی دارید، تبدیل به قوت کنید چرا که حضرت فرمودند: عجز و ناتوانی یک آفت است. یعنی از تنبلی و سستی باید پرهیز کنید. سعی کنید در ابعاد مختلف قوی، با نشاط و در زندگی پرکار باشید، هم نسبت به امور دنیایی و فعالیت های اقتصادی خود و هم نسبت به امور آخروی، عبادی، انفاق و در زمینه های مختلف در جامعه حضور جدی داشته باشید و سعی کنید هر چه بیشتر از عمرتان بهره ببرید. چرا که وقتی تنبلی و ناتوانی باشد، انسان در ابعاد مختلف فقیرمی شود؛ فقر فرهنگی، فقر مادی، فقر اعتبار.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:
“إنَّ الأشیاء لَمَّا ازدَوَجَت، اِزدَوَجَ الکَسَلُ و العَجز فَنُتِجا بَینَهما الفَقر” [1]
« اگر بنا باشد اشیاء با یکدیگر ازدواج کنند، تنبلی و ناتوانی با هم ازدواج می کنند و نتیجه و فرزند آنها فقر و ناداری می شود.»
لذا اینکه حضرت می فرمایند: ناتوانی، آفت است یعنی باید بدنبال اصلاح آنها باشیم و هر آفتی را تا جایی که توانش را داریم اصلاح کنیم و به فکر سلامتی جسم و روح و افکارمان باشیم تا از این آفتها به دور بمانیم.
کافی: ج 5 ، ص 86[1]
