به نام خداوند زیبائی ها
اخلاص روح عمل و مایه ی ارزشمند شدن همه ی کارهای ماست. باتوجه به اهمیت مسأله ی اخلاص، استاد عدالتیان در مواقع مختلف درباره ی این مهم سخنانی ایراد و مقالاتی نوشته اند که یکی از این آنها در مقاله ی مرتبط با مدح و مداحی نسبت به اهل بیت علیهم السلام و خطاب به ذاکرین و مداحان می باشد. بخش مربوط به اخلاص این مقاله در ذیل آمده است:
اخلاص ، گوهر ارزشمند:
اخلاص گوهر بسیار ارزشمندی است که در عبادات شرط صحت می باشد. یعنی اگر کسی به طور مثال نماز را بدون اخلاص بخواند، باطل است . در غیر از واجبات و عبادات، در کارهای خیر و اعمال صالح نیز اخلاص شرط قبولی است به این معنا که عمل به شرطی پذیرفته می شود که خالص باشد. منظور از اخلاص یعنی هدف انسان از انجام آن کار، جلب رضای خداوند ، تقرب به او و انجام وظیفه ای در مسیر طاعت او باشد.
این مسأله با اهمیت در ارتباط با مجالس اهل بیت (علیهم السلام ) این طور تکمیل می شود ؛ کسی که می خواهد جلسه ای را تشکیل دهد ، خدمت کند و یا در اداره مجلس سهیم باشد مانند سخنران و مداح، باید هدف، احیای امر اهل بیت بوده و طرف حساب خود را فقط خداوند قرار دهند و نیتی جز تقرب به خداوند ، اولیای او و حضرت بقیه الله الاعظم (عج) نداشته باشد.
اخلاص ، عامل رسیدن به رشد تربیتی :
تفاوت اصلی مجالس با اخلاص و مجالسی که اخلاص در آن رعایت نمی شود، در تأثیر گذاری و رسیدن به اهداف است .
چون هدف از ایجاد و تشکیل مجالس اهل بیت (علیهم السلام )، رشد معنوی افراد و تقویت باورهای دینی و فاصله گرفتن از خطاها و گناهان است . اگر سخنران ، مداح و یا میزبان اخلاص نداشته باشد ، رسیدن به این اهداف منتفی و یا کمرنگ می شود . یه این معنا که ممکن است مجلس تشکیل شده، جمعیت زیادی در آن شرکت کنند؛ تبلیغ زیادی شده و حتی ناله و گریه بلند شود، اما پس از مجلس، آثار تربیتی و رشد را نخواهد داشت . یک مداح ممکن است معروف باشد، نام او بر پرده ها نوشته و صدای او از رادیو و تلویزیون پخش شود و ممکن است جمعیت زیادی را به مجلس بکشاند اما بدون اخلاص ممکن نیست تحولی در افراد ایجاد کند و کسی را از جهنم به بهشت بیاورد و ممکن نیست کسی را رشد بدهد و اساس کار هم این نکات است که باید به دنبال این ها بود وگرنه مسایل ظاهری به راحتی قابل دستیابی است.
اخلاص ، عامل ماندگاری تحول افراد :
چند نکته در مجالس به وضوح مشهود است که ارتباط نزدیکی با اخلاص دارد . اولین مورد میزان اشک و آه و گریه ای است که در مجالس ایجاد می شود دوم تحول و توفیق توبه و آخرین مورد ماندگاری و پایداری آثار تحول .
اخلاص هرچه بیشتر باشد، این سه مرحله را بیشتر می توان کسب کرد.
مثلاً ممکن است یک درجه از اخلاص باعث منقلب شدن افراد و گریه بسیار آنها گردد، ولی تغییری در عمل و تحولی در آنها ایجاد نشود. درجه بالاتر اخلاص ممکن است تحول کم و کوتاهی ایجاد کند و گاهی درجات عالی اخلاص می تواند کسی را برای همیشه متحول نماید. لذا اخلاص حداقل این است که نیت انسان خدا باشد . اما درجاتی دارد که هرچه این درجات بالاتر باشد آثار سه گانه ای که بیان شد قوی تر خواهد بود.
راه های کسب اخلاص :
برای بدست آوردن اخلاص در مرحله ی اول نیاز به تفکر در نتایج اخلاص و ریا است . یعنی انسان تفکر کند که اگر اخلاص نداشته باشم چه چیزی را از دست می دهم و اگر اخلاص داشته باشم چه چیزی بدست می آورم . با اندکی تفکر متوجه می شود که اگر اخلاص نباشد جز زحمت چیزی برای او نیست و دستاوردهای دیگر فانی و تمام شدنی و دستاوردهای اخلاص ماندنی است.
این تفکر اگر مستمر باشد به کسب اخلاص کمک می کند .
برای کسب اخلاص دومین مرحله نیاز به تمرین است یعنی قبل از ورود به هر مجلس به زبان جاری کنیم که : خدایا کمک کن مجلس را برای رضای تو اداره کنم و اگر من قابلیت ندارم به فضل خودت این لطف را در حقّ من بفرما. با این که لازم نیست در عبادات نیت به زبان بیاید و در قلب خطور کند کافی است اما اینجا عمداً به خاطر تمرین این عمل را انجام می دهیم.
سومین نکته پرهیز از خودنمایی است . یعنی بطور مثال اگر در مجلسی ، مداح دیگری حاضر است که صدای مناسبی دارد و می تواند مجلس را اداره کند من اصراری بر خواندن نداشته باشم. یعنی تمرین کنیم که هدفمان انجام بهتر کار باشد نه تمام شدن کار به نام ما.
نکته ی مهمی که در این مورد کمک می کند ترجیح دادن فرد برتر است یعنی اگر در یک مجلس ، من و مداحی کارآمدتر از من حضور داریم، هرچند بنا بر خواندن من بوده ، حقیقتاً از او بخواهم که مجلس را اداره کند و هدف، انجام بهتر کار باشد و چون می دانم که او از من بهتر است کار را به او واگذار کنم .
نکته دیگری که به ما در این مسیر کمک می کند این است که توجه خودمان را به ارباب معطوف کنیم . یعنی همیشه فکر کنیم از میان افراد مختلفی که کار ما را می بینند هیچکس مهم تر از ارباب ما حضرت اباعبدالله و امام زمان (عج الله) نیست. پس باید سعی کنم مقید به وظیفه باشم و با توجه به آنها دیگران را از نظر خودم دور کنم.
امیرالمومنین علیه السلام جمله ای در خطبه متقین نهج البلاغه دارند که خیلی مناسب است به آن توجه کنیم که می فرمایند :
« آنقدر عظمت خداوند در چشم متقین زیاد است که غیر خدا در نظر آن ها جلوه ای ندارد. » یعنی ما وقتی به خدا و اولیای او توجه کنیم افراد معمولی اهمیتی برای ما نخواهند داشت .
آخرین نکته دعا و توسل جدی و خاضعانه است. همانطور که ما درمان بیماری های جسمی را از خدا و اولیای خدا می خواهیم ، درباره ی درمان ریاکاری هم باید به شدت به آنها پناه ببریم.
مرز میان تبلیغ دین و ریا :
در مجالس مذهبی گاهی جلوه گری به عنوان یک ابزار برای توجه افراد استفاده می شود اما میزان این عمل این است که هنر باید به عنوان ابزار و وسیله ای برای ترویج حق و تبیین معارف دین باشد و لذا همین هنر نمایی می تواند با اخلاص بوده و اجر و ثواب داشته باشد اما جایی که هنر و هنرنمایی هدف باشد انسان به خطا رفته و خسارت بزرگی دیده است زیرا خسارت این است که انسان کالای خود را ارزان بفروشد و کسی که هنر خود را با غیر خدا و اهل بیت (علیهم السلام ) معامله کند قطعاً خسارت دیده است .
فرض کنید جمعی از جوانان هستند که ابتدا جذب مطالب می شوند یک مداح با صوت زیبایی که هدیه الهی است و با سبک های ابتکاری در چارچوب دستورات شرعی باحفظ حرمت مجلس اهل بیت (علیهم السلام ) هنرنمایی کند و جوان ها را جذب نماید در این صورت هنرش صرفاً جایگاه وسیله دارد. سپس از جذب جوانان استفاده کرده و آن ها را به خدا و اهل بیت (علیهم السلام ) متصل نماید.
بهترین وسیله برای شناخت اینکه ما هنر را وسیله قرار داده ایم یا هدف ، این است که ما از هنر اولاً به مقدار لازم استفاده کنیم و ثانیاً هر جا ضرورتی نداشت آن را کنار بگذاریم.
اخلاص و رفع آسیب ها
اخلاص نقش مهمی در جلوگیری و رفع تنش ها ، اختلافات و خسارت ها دارد و به عبارتی اخلاص هم پیشگیری و هم درمان است به طور مثال نقش اخلاص در پیشگیری این است که وقتی اخلاص در هیئتی وجود داشته باشد دیگر اصراری نیست که هیئت ما جلوتر برود ، یا مداح ما اول بخواند و یا اسم ما حتماً آورده شود. ما می خواهیم کار به نحو احسن پیش برود.
در مرحله درمان هم اخلاص بسیار مهم است یعنی اگر اختلافی پیش بیاید چون هدف من خداست حاضر به کنار آمدن و گذشت هستم ، حاضرم به نفع دیگران کوتاه بیایم و بر حرف خودم اصرار نداشته باشم.
اخلاص و دریافت حق الزحمه
در جلسات مرسوم است که مبلغی را به عنوان هدیه به مداح یا سخنران می دهند. اگر هدف مداح و یا سخنران دریافت آن نباشد، که حق هم همین است و این مبلغ در تصمیم گیری او در انتخاب مجالس تأثیری نگذارد، بلکه اولویت سنجی او در انتخاب مجالس در جهت احیای امر اهل بیت (علیهم السلام) باشد. زمانی هم که میزبان هدیه ای به او داده و او این هدیه را قبول کرد، این کار هیچ منافاتی با اخلاص ندارد و قبول هدیه یکی از آداب دینی ماست اما اگر وجه هدیه باشد و بود و نبود آن در تصمیم گیری ما نسبت به قبول مجلس تأثیر بگذارد، قطعاً به اخلاص آسیب می رساند. در جلسات مذهبی باید خطیب و مداح به بهتر برگزارشدن مجلس کمک کنند یعنی هرکس به دنبال سهم خواهی نباشد بلکه درجهت زیباتر برگزار شدن محفل قدم بردارد. مثلا ً اگر خطیبی توسل زیبا و جامعی را انجام داد چه اشکالی دارد که مداح با خواندن رباعی مجلس را ختم کرده و جلسه را معطل نکند، در مقابل آن اگر خطیب دید که مداح بهتر می تواند مجلس را اداره نماید چه اشکالی دارد که این بخش جلسه را به او واگذار نماید. خطیب و مداح باید مانند دو شریک که اجرای برنامه اهل بیت (علیهم السلام ) را برعهده دارند ، به این جلسه نگاه کرده و این نگاه باید بهتر برگزار کردن مجلس باشد.
اثر اخلاص
یکی از آثار اخلاص در فرمایشات حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره شده است که اگر برای بدست آوردن همین یک اثر سالها تلاش کنیم ارزش دارد . حضرت فرمودند : “من اصعد الی الله خالص عبادته اهبط الله الیه افضل مصلحته:
«هرکس عبادت خالص خود را به سوی خداوند بفرستد، خداوند بهترین سرنوشت ها را برای او مقدر می کند.»
موفق باشید/ مهدی عدالتیان
